جلیقه نجات

تاریخچه جلیقه نجات

قدیمی ترین نمونه های اولیه جلیقه نجات به قرن هجدهم میلادی برمیگردد که آقای آبراهام بوسکت(Abraham Bosquet) در فوریه سال 1802 میلادی طی نامه ای به کشتی های نیروی دریایی انگلستان بسته هایی به ابعاد یک تکیه گاه و پر شده از براده های چوب، به شکلی که سر و شانه های نفر از آن عبور کند را پیشنهاد داد. بر این اساس اولین نمونه جلیقه نجات چوبی در سال 1804 معرفی گردید. بدین ترتیب بعد از گذشته سالها جلیقه های نجات چوب پنبه ای مدرن آن زمان توسط معاون دریاسالار نیروی دریایی سلطنتی انگلستان آقای جان راس وارد(John Ross Ward)  در سال 1854 ساخته شد تا توسط خدمه قایق های نجات آن عصر مورد استفاده قرار گیرد.

در قرن نوزدهم میلادی مهندس برق فرانسوی آقای گوستاو تروو(Gustave Trouvé) جلیقه نجاتی پوشیدنی مجهز به باتری را اختراع کرده و به ثبت رساند. این باتری ها با عایق لاستیکی و استاندارد دریایی آن زمان نه تنها برای پر باد کردن جلیقه نجات بلکه برای روشن کردن چراغ، دریافت پیام های امداد اظطراری(SOS) و چراغ دستی اعلام خطر(Distress Flare) مورد استفاده قرار می گرفت.

نمونه های پیشرفته تری از جلیقه های نجات که در قرن نوزدهم طراحی و عرضه شد شامل موارد ذیل بوده است:

• تسمه محافظ جان بادی M1926 که برای نیروی دریایی آمریکا ساخته شد. این تسمه دو بطری گاز CO₂ داشت که می توانست بصورت دستی فعال شده و تسمه را پرباد کند و در مواردی که بطری های CO₂ منفعل می شد امکان پر باد سازی تسمه با یک شلنگ مخصوص توسط فرد غریق قابل انجام بوده است.
• حلقه نجات بادی طرح دریاسالاری 14124 اصلی ترین وسیله نجات جان بود که در جنگ جهانی دوم برای ملوانان بریتانیایی تولید شد. قدرت شناوری این حلقه نجات بادی 8.5 پوند بود و ایراد ساختاری آن که در غالب نمونه های مشابه نیز وجود داشت این بود که سر فرد غریق را در حالی که در دریا شناور بود نگردانده و از آب خارج نمی کرد. بدین ترتیب در صورت بیهوشی فرد غریق، او با صورت در سطح آب غلتیده، پایین می رفت و غرق می شد.
• MAE West در سال 1928 توسط پیتر مارکوس(Peter Markus) ابداع شد و در طول جنگ جهانی دوم مورد استقبال نیروهای هوایی آمریکا و نیروی هوایی رویال انگلستان Royal Air Force (RAF) قرار گرفت. خلبان انگلیسی اریک براون در یادداشتی قید می کند که پس از سقوط در دریا، این جلیقه نجات پس از غرق شدن لاشه هواپیمایش جان او را نجات داده است.

طراحی جلیقه نجات و الزامات استفاده آن

وجود جلیقه نجات با ساختار خاص خود شامل دو محفظه هوا که توسط مخزن دی اکسید کربن برای هر محفظه و یا بصورت دستی توسط یک شلنگ مخصوص مجهز به شیر یکطرفه برای جلوگیری از خروج هوای انباشته شده پرباد می شوند، برای هر هواپیما که بر فراز مناطق دریایی و اقیانوسی پرواز می کنند اجباریست.

همچنین جلیقه های نجات باید برای شناورهای تجاری تامین گشته و بنحوی جایگذاری گردد تا در دسترس تمام دست اندرکاران شناور ها و مسافران آنها قرار داشته باشد تا در زمان اظطرار مورد استفاده قرار بگیرد. در استخرها و نواحی ساحلی نیز وجود نوع ساده جلیقه نجات، کاورال بادی تمام بدن، از الزامات قانونی این مناطق است.

جلیقه های نجات غالباً از یک فیبر مصنوعی سخت با رنگ های خیره کننده زرد یا نارنجی تولید می شوند که مخزن شناوری نظیر فوم و یا مخزن هوا را بصورت کامل پوشانده و کپسوله کنند. در برخی نمونه ها همزمان از فوم و مخزن هوا استفاده می شود. نوار سولاس شبرنگ نیز بر روی پارچه انواع جلیقه های نجات دوخته می شود تا این قابلیت را به جلیقه نجات و PFD ها بدهد که وقتی فرد غریق در تاریکی در دریا غوطه ور است، در حین تابش نور چراغ جستجو با درخشندگی خود موقعیت او را نشان دهد.

قوانین فدرال آمریکا پوشیدن جلیقه نجات توسط تمامی نفرات زیر 13 سال را در حین حضور در شناور های با طول کمتر از 12 متر الزامی دانسته است. به همین ترتیب در قوانین وضع شده در مناطق مختلف بسته به شرایط ممکن است این اعداد افزایش یا کاهش یابد و در هر صورت طبعیت از آن در آبهای تحت حاکمیت آن مناطق الزامیست.

انواع تجهیزات شناوری

تجهیزات شناوری به گونه ای طراحی شده اند تا ضمن ایجاد قابلیت غوطه وری فرد غریق به او آزادی حرکت بدهند. همچنین نیاز به کمترین تعمیرات داشته و تولید انبوه و ارزان قیمتشان، آنها را به رایج ترین نوع تجهیزات ایمنی نجات بدل سازد. برخی از آنها اختصاصاً برای استفاده از کودکان و نوجوانان طراحی شده اند بنحوی که شامل یک یا دو بند زیرین هستند که بین دو پای فرد قرارگرفته و همچنین قطعه ای پشت گردنی برای قرارگیری سر بر روی آن دارند. بندهای زیرین این جلیقه ها جهت جلوگیری از بالا کشیده شدن جلیقه در حین غوطه وری در دریا و عدم سُر خوردن فرد غریق به بیرون از جلیقه نجات طراحی شده و در انواع مختلفی از جلیقه های نجات وجود دارند تا برای رده های سنی مختلف از نوزادی تا نوجوانی قابل استفاده باشند. قطعه پشت گردنی در نمونه هایی از انواع جلیقه نجات نیز برای پشتیبانی از سر و بیرون نگهداشتن آن از آب طراحی شده اند. همچنین غالبا بر روی این قطعه دستگیره ای تعبیه شده تا در زمان ضرورت استفاده شده یا فرد ناجی بتواند به کمک فرد غریق را در دریا بگیرد و از آب خارج کند.

تجهیزات شناوری بر اساس قدرت شناوری خود در واحد نیوتن رتبه بندی می شوند. کمترین رتبه یاد شده که برای رده سنی نوجوان در آبهای فراساحلی مناسب است 150 نیوتن می باشد.

جلیقه نجات

جلیقه های نجاتی که برای حمل و نقل های تجاری ماجراجویانه در آبهای بالقوه خطرناک مانند سفرهای دریایی ساحلی، مسیرهای فراساحلی و پروازهای بر فراز مناطق دریایی و اقیانوسی طراحی شده اند شامل یک یا دو محفظه غیرقابل نفوذ پرباد شونده با هوا هستند که با نایلون(برخی مواقع پوشیده شده با ماده ای سخت و سنگین تر مثل وینیل) محافظت شده و متصل هستند و با سگک های آزاد کننده کناری بسته می شوند.

نمونه های مورد استفاده بر روی کشتی ها و بیشتر شناورهای تفریحی معمولاً از فوم ساخته می شوند. محفظه های دوگانه هوا در جلیقه نجات به این دلیل تعبیه شده اند که اگر در شرایطی یکی از آنها دچار رخنه ناشی از تماس با جسم تیز شده باشد و یا کپسول پر بادکننده آن عمل نکند، عملکرد جلیقه در حین شرایط اظطراری و خروج مختل نگردد. همچنین برای جلب توجه ناجی توسط فرد غریق بر روی غالب جلیقه های نجات سوت و چراغ اظطراری تعبیه شده تا در تماس با آب فعال شده و چشمک بزند.

جلیقه های نجات با کیفیت نسبت تجهیزات کمک شناوری، قدرت غوطه وری بیشتری دارند. تنظیم موقعیت شناوری بر روی نیم تنه فرد غریق به گونه ای است که در یک لحظه با نیروی چرخشی بدن اکثر افرادی که با صورت رو به پایین در آب غوطه ور هستند(به دلیل بیهوشی)  چرخیده و صورت آنها رو به آسمان و بیرون از آب قرار می گیرد.

امروز جلیقه های نجات دارای مخزن باد شونده هوا که با عنوان جلیقه های نجات بادشونده(inflatable life jackets) عرضه می شوند نه تنها برای کاربردهای تجاری بلکه برای آنها که برای سفرهای تفریحی با قایق، ماهیگیری، قایقرانی بادبانی، کایاک و کانو نیز مناسب بوده و قابل استفاده است. این جلیقه ها در طرح های متنوعی موجود بوده و نسبت به نمونه های قدیمی فومی با آسایش بیشتر و کم حجم تر هستند. همچنین امروزه جلیقه های نجات مخصوص استفاده بانوان نیز طراحی و عرضه می شوند.

محفظه های هوا در جلیقه نجات همیشه بر روی سینه، اطراف شانه و به دور گردی پشت سر قرار دارند که هم بوسیله کارتریج های دی اکسید کربن داخلی فعال شونده با یک طناب کشیدنی و هم بوسیله شلنگ متصل به دریچه یکطرفه با بازدم فرد غریق پرباد می شوند. برخی جلیقه های نجات نسبت به تماس با آب شور و یا آب شیرین عکس العمل نشان داده و به صورت خودکار پرباد می شوند. آخرین نمونه های جلیقه های نجات تولید شده قابلیت عکس العمل در برابر فشار آب را داشته بنحوی که وقتی در زیر سطح آب رفته و پایین می روند قطعه فعال کننده آنها که با عنوان آزاد کننده هیدرواستاتیک نیز شناخته می شود، عمل کرده و باعث آزاد سازی گاز دی اکسید کربن از کپسول ها به داخل محفظه های هوا/گاز جلیقه نجات می شوند تا بخوبی جلیقه پر باد شده به سطح آب بازگردد. این مکانیزم در تمامی جلیقه های اتوماتیک وجود داشته و فعالسازی دستی آنها نیز امکانپذیر است.

به هرصورت ممکن است اگر فرد غریق با لباس ضد آب با صورت به آب دریا بیافتد مکانیزم حساس به فشار آب عمل نکرده و جلیقه پرباد نشود، در این موارد لباس ضدآب فرد غریق را در سطح آب نگه میدارد و مانع از عملکرد مکانیزم آزاد سازی هیدرواستاتیک می شود. درنتیجه ممکن است فرد غرق  شود اگرچه جلیقه نجاتی که پوشیده کاملا کاربردی است. علاوه بر آن مواقعی وجود دارد که استفاده از تجهیزات با قابلیت راه اندازی خودکار می تواند منجر به گیر افتادن فرد در زیر آب شود. بعنوان مثال سکان دار یک پوسته پارویی که در حال پارو زدن است در مواقعی که قایق برعکس شده و رو به اعماق آب قرار می گیرد ممکن است براحتی نتواند خود را از پوسته قایق جدا کرده و فرار کند.

در این مواقع برای ایمن ماندن فرد، مکانیزم فعالساز با قرص کوچکی که در تماس با آب حل شده و موجب فعالسازی جلیقه می شود، کاربردی تر از مکانیزم حساس به فشار آب بوده و ایمن ترین انتخاب است. چنانچه این مکانیزم در آبهای کم عمق که فعالساز های هیدرواستاتیک عمل نمی کنند، فعال می شود.  این دسته از جلیقه های نجات، اتوماتیک خوانده می شوند. چرا که به حضور آب حساس تر می باشند و حتی مدل ها جدید تر به باران های سیل آسا و یا پاشش سنگین آب نیز پاسخ می دهند. به همین سبب کیت های آماده سازی مجدد مکانیزم فعالسازی جلیقه های نجات نیز لازم است تا در بر روی شناور وجود داشته باشد. با این حال با مکانیسم های مدرن فنجانی یا بوبین، این مشکل به ندرت ایجاد شده و مانع از فعالسازی تصادفی میگردد.

دریانوردی و مانور دریایی در آبهای آزاد و بین المللی که شامل سفرهای طولانی دریایی تجاری و سفرهای دریایی نیروهای نظامی می شود نیازمند بهره مندی از تجهیزات نجات برای زنده ماندن در آب دریا در زمان طولانی تری است. معمولاً جلیقه های نجات مناسب این موارد مجهز به امکاناتی پیشرفته تر هستند که در جیب های جلیقه نجات و در نقاط اتصال مخصوص این تجهیزات که بر روی جلیقه نجات تعبیه شده قرارگرفته و متصل می شوند. این تجهیزات لوازم سیگنال دهی خطر و نجات هستند که شامل بی سیم دو طرفه دستی(واکی تاکی)، بیکن اظطراری(فرکانس 406 مگاهرتز)، آینه سیگنال دهی، لوازم سیگنال دهی صوتی، رنگ علامت دهی دریایی، مشعل های دودزا و نورافشان دستی، چراغ چشمک زن،  لوازم امداد اولیه، کنسانتره مواد غذایی، آب قابل شرب، دفع کننده کوسه، چاقو و تپانچه است.

انواع جلیقه نجات

بصورت کلی دو نوع جلیقه نجات وجود دارد:

1. جلیقه نجات مخصوص آب های آزاد
2. جلیقه نجات ویژه آب های ساحلی

جلیقه نجات مخصوص آب های آزاد

این جلیقه ها در دونوع بادشونده و نیمه سخت عرضه می شوند.

• جلیقه های نجات بادشونده(Inflatable) نوع 401
  • این جلیقه ها در دو نوع دستی و اتوماتیک وجود دارند.
    • جلیقه های دستی(Manual Inflatables) تنها بصورت دستی و باکشیدن طناب فعالسازی مکانیزم متورم کننده محفظه های گاز عمل می کنند. این جلیقه سبک وزن و راحت بوده و فردغریق در حالت بیهوشی را چرخانده و صورتش را رو به آسمان و خارج از آب قرار می دهد. به همین سبب برای کودکان با وزن کمتر از 40 کیلوگرم مناسب نیست.
    • جلیقه های اتوماتیک(Auto Inflatable) بصورت خودکار به محض به آب افتادن فرد غریق مکانیزم متورم کننده محفظه های گاز عمل کرده و فردغریق در حالت بیهوشی را چرخانده و صورتش را رو به آسمان و خارج از آب قرار می دهد. به همین سبب برای کودکان با وزن کمتر از 40 کیلوگرم مناسب نیست. لازم به ذکر است این جلیقه ها بصورت دستی نیز قابل فعالسازی هستند.
  • قابلیت شناوری این جلیقه ها به دو صورت زیر فعال می گردد:
    • سوئیچ فعال کننده با آب دریا
    • بصورت دستی با کشیدن طناب مکانیزم فعال کننده
  • امکان فعال سازی با قطعه دهنی در برخی از انواع این جلیقه ها نیز وجود دارد.
  • این جلیقه ها به گونه ای طراحی شده اند تا فرد غریق را به حالت عمودی در حین بیهوشی در سطح آب نگهدارند.
  • پوشیدن این جلیقه ها در تمام لحظات آسان بوده و کارایی مناسب و قابل قبولی دارند.
  • بصورت پیش فرض میبایست 150 نیوتن قدرت شناوری را داشته باشد.
  • طبق مقررات بین المللی سولاس می بایست کلیه جلیقه های نجات در زمان مقرر سرویس شوند.
• جلیقه های نجات نیمه سخت(Semi-Rigid) نوع 401
  • قابلیت شناوری این جلیقه ها بوسیله فوم نیمه سخت تامین می گردد.
  • این جلیقه ها به گونه ای طراحی شده اند تا فرد غریق را به حالت عمودی در حین بیهوشی در سطح آب نگهدارند.
  • حداقل میزان شناوری در این جلیقه ها برای سایز بزرگسال می بایست 100 نیوتن باشد.
  • برای پوشیدن مستمر در شناورهای تفریحی مناسب نیست.
  • بهترین نوع جلیقه برای شرایط اضطراری می باشد.
  • مشخصاً این دسته از جلیقه های نجات مدل 401 با استاندارد های ملی و بین الملی ذیل باید مطابقت داشته باشند:
    • ANSI/UL 1123 and 1177 type I PFD offshore life jacket; AS 4758 level 150; ISO 12402-3; EN 396.

• جلیقه های هیبرید
  • این جلیقه ها هم از فوم های ثابت و هم از محفظه های متورم شونده با گاز دی اکسید کربن برخوردار هستند که مورد استقبال طیف وسیعی از ماهیگیران مستقر بر روی صخره های ساحلی نیز قرارگرفته اند. قدرت شناوری این جلیقه ها متشکل از قطعه فومی ثابت بوده که همزمان بصورت دستی و یا اتوماتیک همزمان با به آب افتادن فرد در آب دریا مکانیزم متورم ساز محفظه های آن فعال می شود.
• جلیقه های تورینگ و ورزشهای پدالی آب روشن(رودخانه ها)
  • این جلیقه ها با قدرت شناوری کمتری مختص به ورزشهای آبی کانو، کایاک، رافتینگ، و فعالیت های ورزشی آب روشن(رودخانه ها) طراحی شده اند. این جلیقه ها آزادی عمل بیشتری به بازو های فرد داده و نگهداری و سرویس کمتری نیاز دارند.
• جلیقه های مناسب مناطق فراساحلی
  • این جلیقه ها به منظور استفاده در قایقرانی های فراساحلی، آب های آزاد و سفرهای بین دو نقطه ساحلی طراحی شده اند که قدرت شناوری بیشتری داشته و می توانند در حفظ دمای بدن فرد غریق به او کمک کرده و مانع از عارضه هایپوترمی(شوک حرارتی بدن) می شوند. این جلیقه ها کمی جاگیر تر از انواع دیگر جلیقه ها بوده و فردغریق در حالت بیهوشی را چرخانده و صورتش را رو به آسمان و خارج از آب قرار می دهند.

جلیقه های نجات ویژه آب های ساحلی

• جلیقه های نجات نوع 402
  • می بایست دارای قطعه پشت گردنی(کولار) شناور باشند.
  • برای نگهداشتن صورت فرد غریق رو به آسمان و بیرون از آب در حالت بیهوشی طراحی نشده اند.
  • برای سایز بزرگسال حداقل قدرت شناوری آن ها می بایست 71 نیوتن باشد.
  • برای پوشیدن در تمام لحظات مناسب و راحت بوده و عملکرد خوبی دارند.
  • دارای بند فاق هستند که از لیز خوردن فرد غریق به بیرون از جلیقه نجات جلوگیری می کند.
  • برای شرایط متغیر قابل توجه آب و هوایی مناسب نیستند.
  • مشخصاً این دسته از جلیقه های نجات مدل 402 با استاندارد های ملی و بین الملی ذیل باید مطابقت داشته باشند:
    • ANSI/UL 1123 and 1177 type II PFD near shore buoyant vest; AS 4758 level 100; AS 1512 PFD type I; ISO 12402-4; EN 395.

جلیقه های نجات تخصصی و تجهیزات شناوری فردی

• جلیقه های نجات نوع 403
  • فاقد قطعه پشت گردنی(کولار) هستند.
  • این جلیقه ها در مقایسه با دیگر انواع جلیقه های نجات قدرت شناوری کمتری دارند.
  • در مقایسه با دیگر مدلها رتبه پایین تری از ایمنی و پشتیبانی از نجات جان فرد غریق را دارند.
  • مواد بازتاب دهنده نور و درخشان بر روی خود ندارند.
  • برای برخی از ورزشهای آبی ضروری هستند.
  • در سایز بزرگسال، حداقل می بایست قدرت شناوری آنها 53 نیوتن باشد.
  • مشخصاً این دسته از جلیقه های نجات مدل 403 با استاندارد های ملی و بین الملی ذیل باید مطابقت داشته باشند:
    • ANSI/UL 1123 and 1177 type III PFD; AS 4758 level 50; AS 1499 PFD type 2; AS 2260 PFD type 3; ISO 12402-5; EN 393.

• جلیقه نجات وت سوت نوع 404
  • این جلیقه ها همانند یک وت سوت عادی است که قدرت شناوری به آن افزوده شده است. این اقلام بسیار گران قیمت بوده و برای برخی فعالیت های ورزشی خاص مناسب هستند.

• جلیقه های نجات لباسی(Garment) نوع 405
  • فاقد قطعه پشت گردنی(کولار) هستند.
  • این جلیقه ها در مقایسه با دیگر انواع جلیقه های نجات قدرت شناوری کمتری دارند.
  • در مقایسه با دیگر مدلها رتبه پایین تری از ایمنی و پشتیبانی از نجات جان فرد غریق را دارند.
  • برای برخی فعالیت های ورزشی خاص مناسب هستند.
  • مواد بازتاب دهنده نور و درخشان بر روی خود دارند.
  • مشخصاً این دسته از جلیقه های نجات مدل 403 با استاندارد های ملی و بین الملی ذیل باید مطابقت داشته باشند:
    • ANSI/UL 1123 and 1177 type III PFD; AS 4758 level 50; AS 1499 PFD type 2; AS 2260 PFD type 3; ISO 12402-5; EN 393.

جهت مشاهده و خرید انواع جلیقه نجات اینجا کلیک کنید.

منابع

 WikiPedia

BoatUS

Maritimenz

LifeJacketSafety